In de IJmond (gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen) wordt de leefomgeving zwaarder belast dan in andere gebieden. Er is sprake van een stapeling van milieurisico's. Inwoners worden blootgesteld aan een combinatie van stof, geluid, geur en schadelijke stoffen.

Dit komt met name door (metaal)industrie, wegverkeer en scheepvaart. Bewoners van de IJmond ervaren meer hinder door stof, geur en geluid dan in de rest van de regio. Ook komen bezorgdheid over gezondheid en sommige klachten en ziekten vaker voor.

Luchtkwaliteit

De luchtkwaliteit in de IJmond voldoet aan de Europese normen, maar niet aan de advieswaarden van de WHO (World Health Organisation). Dat betekent dat de gezondheid negatief beïnvloed wordt door de luchtkwaliteit. Industrie (o.a. van het Tata Steel terrein) veroorzaakt een belangrijk deel van de luchtverontreiniging. Andere bronnen zijn weg- en scheepverkeer en houtstook . Ook komt een deel van buiten de regio.

Luchtverontreiniging bestaat onder andere uit fijnstof. Fijnstof is een verzamelnaam voor zeer kleine deeltjes en kan bestaan uit verschillende soorten stoffen. Wie aan hogere concentraties fijnstof wordt blootgesteld, heeft mogelijk vaker luchtwegklachten. Op lange termijn bestaat een grotere kans op een longziekte of hart- en vaatziekte. Naast fijnstof hebben ook bijvoorbeeld stikstofoxiden en ozon invloed op de gezondheid. De samenstelling van de lucht verandert onder invloed van weersomstandigheden en de uitstoot van de verschillende bronnen op een dag. Op dagen van slechtere luchtkwaliteit kunnen mensen meer klachten ondervinden.

Luchtkwaliteit en gezondheid in de IJmond - vragen en antwoorden | RIVM

Zichtbaar stof

Vooral in de directe omgeving van het Tata Steel terrein is sprake van zichtbaar stof, bijvoorbeeld op tuinmeubels en speeltoestellen. Dit stof bestaat uit verschillende onderdelen, waaronder lood, polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) en verbrandingsresten. Voor grof stof geldt dat het dichter bij de bron neerdaalt. Simpelweg omdat het zwaarder is dan fijnstof en zich minder ver door de lucht verplaatst.

Inademen van grof stof heeft minder effect op de gezondheid. Het blijft in de regel hangen in de bovenste luchtwegen. Van daar wordt het met slijm opgehoest of uitgesnoten. Door inslikken van dit slijm kunnen wel deeltjes in het maagdarmkanaal komen. Dit gaat echter niet om grote hoeveelheden, wat de kans op gezondheidseffecten klein maakt.

Met name jonge kinderen kunnen wat grotere hoeveelheden stof binnenkrijgen, omdat zij vaker dan volwassenen hun handen in hun mond steken. Dit gebeurt bijvoorbeeld na het aanraken van vervuilde speeltoestellen, of na spelen in losse aarde, of in een zandbak waar stof is neergedaald.

Zichtbaar stof heeft daarnaast voor veel mensen invloed op hun welbevinden. Omdat het stof zichtbaar is, worden mensen zich bewust van de industrie in de buurt en van de luchtvervuiling. Dit kan het welbevinden aantasten en zorgen aanwakkeren. Dit is een niet te negeren gezondheidseffect.

Geur

Geurhinder (ook wel stankoverlast genoemd) door bedrijven en industrie komt in de IJmond vaker voor dan in de rest van Kennemerland. In gebieden rondom het Tata Steel terrein wordt de meeste geurhinder ervaren. Bekende geuren zijn van de kooksfabriek, een zwavel (rotte eieren) geur, chemische geuren en metaalachtige geuren. Het is lastig in beeld te brengen welke stof geurhinder veroorzaakt. Dat komt omdat geuren elkaar onderling kunnen beïnvloeden (versterken of maskeren), of dat mensen eenzelfde geur vaak verschillend omschrijven en er grote verschillen zijn in gevoeligheid voor geur. Zo kunnen factoren zoals leeftijd, geslacht, bepaalde ziektebeelden en medicatiegebruik van invloed zijn op de geurwaarneming.

Het ruiken van een geur betekent niet direct dat er sprake is van een effect op de gezondheid. Zwavelstoffen bijvoorbeeld worden bij een veel lagere concentratie opgemerkt dan dat er blijvend effect te verwachten is op de gezondheid. Een omgekeerd voorbeeld is fijnstof. Dat kan wel gezondheidseffecten veroorzaken, maar heeft geen geur. Het waarnemen van hinderlijke geur op zich, heeft wel effect op de gezondheid en het welbevinden op dat moment. Sommige mensen krijgen last van misselijkheid, hoofdpijn of andere onaangename reacties. Deze klachten verdwijnen meestal als de geur niet meer wordt waargenomen. Het is bekend, dat sommige mensen met astma klachten kunnen krijgen door bepaalde geuren. Ook verwachtingen over geurbelasting in de toekomst en de houding ten opzichte van de geurbron kunnen van invloed zijn op ervaren overlast. Niet iedereen heeft evenveel last van geur. De waarneming van geuren is sterk afhankelijk van de individuele gevoeligheid voor bepaalde stoffen.

Het waarnemen van geur heeft een alarmerend effect, zeker als er al zorgen bestaan over de luchtkwaliteit en het inademen van ongewenste stoffen. Daardoor bestaat de kans dat mensen hun gedrag hierop aanpassen (ramen sluiten, niet meer naar buiten gaan) met alle bijbehorende, negatieve gevolgen. 

Geluid

In de IJmond is sprake van ongewijzigd en ongewenst forse geluidshinder door bedrijven en industrie, met name in Wijk aan Zee. Gezien de hoge hinderpercentages, is een afname in de komende jaren noodzakelijk. Ook wordt er meer dan gemiddeld in de regio hinder ondervonden door vliegverkeer.

Kortdurende blootstelling aan geluid kan leiden tot (ernstige) hinder, verstoring van de slaap, verstoring van de dagelijkse activiteiten en stressreacties. Langdurige blootstelling aan te veel geluid kan aanleiding geven tot chronische effecten zoals verhoogde bloeddruk en verhoogde niveaus van het stresshormoon cortisol, waardoor het risico op hart- en vaatziekten en psychische aandoeningen wordt verhoogd. Van piekgeluiden is specifiek bekend dat ze kunnen leiden tot schrikreacties en slaapverstoring. 

Laagfrequent geluid is onderdeel van normaal geluid. Voor blootstelling aan alleen laagfrequent geluid is tot op heden bekend dat het samenhangt met (ernstige) hinder en mogelijk met slaapverstoring. Naar laagfrequent geluid is nog weinig onderzoek gedaan.

Voor het optreden van negatieve gezondheidseffecten zijn naast de geluidsniveaus (aantal dB) ook andere geluidkarakteristieken als type geluid (impuls, tonaal of laagfrequent geluid), piekbelasting en duur van belang. Een ander geluidskarakter kan al snel leiden tot meer hinder en slaapverstoring. Ook spelen niet-akoestische factoren zoals angst, algemene zorgen om de leefomgeving en toekomst en houding t.o.v. de industrie, een rol bij het optreden van hinder.

Meer weten?

Meer aandacht voor geluid in IJmond | GGD Kennemerland